6.5.1 Kapsam
Bu deney, lâboratuvar ve şantiyede, sıkıştırılmış taze betonun yoğunluğunun tayini amacıyla yapılır.
6.5.2 Prensip
Taze beton, hacmi ve kütlesi bilinen, rijit ve sızdırmaz bir kap içerisine sıkıştırılarak yerleştirilir ve daha
sonra tartılır.
6.5.3 Cihazlar
6.5.3.1 Kap, sızdırmaz ve deney esnasında şeklini koruyabilecek rijitlikte, çimento hamurundan kısa
sürede olumsuz etkilenmeyen metalden yapılmış, iç yüzeyi pürüzsüz ve ağız kısmı tornalanarak
düzleştirilmiş olan. Kabın ağzı ve tabanı birbirine paralel olmalıdır. Kabın en küçük boyutu, betonda
kullanılan iri agreganın en büyük tane anma büyüklüğünün en az dört katı kadar olmalı ancak 150
mm’den de küçük olmamalıdır. Kabın hacmi en az 5 litre olmalıdır.
6.5.3.2 Doldurma başlığı
Kabın betonla doldurma işlemi, kap üzerine sıkıca geçen doldurma başlığı kullanılarak
kolaylaştırılabilir.
6.5.3.3 Betonu sıkıştırma cihazları, aşağıda verilenlerden herhangi birisi olabilir
− İç (daldırma tipi) vibratör : En düşük frekansı, yaklaşık olarak 120 Hz (dakikada 7200 devir)
olmalıdır. Vibratör ucunun çapı, kabın en küçük boyutunun 1/4’ini geçmemelidir.
− Titreşim masası : En düşük frekansı yaklaşık olarak 40 Hz (dakikada 2400 devir) olmalıdır.
− Daire kesitli sıkıştırma çubuğu : Çelikten yapılma, yaklaşık olarak çapı 16 mm, uzunluğu 600 mm
olan ve ucu yuvarlatılmış düz çubuk.
− Prizmatik (kare kesitli) sıkıştırma çubuğu: Çelikten yapılma, yaklaşık olarak en kesiti 25 mm x 25 mm
ve uzunluğu 380 mm olan düz çubuk.
6.5.3.4 Kollu veya göstergeli terazi, sıkıştırılmış beton kütlesini, kütlenin % 0,1’i kadar doğrulukla
tayin etmeye uygun olan.
6.5.3.5 Düz kenarlı mastar, çelikten yapılmış, deneyde kullanılan kabın üst yüzünün en büyük iç
ölçüsünden en az 100 mm daha uzun olan.
6.5.3.6 Kepçe, yaklaşık olarak 100 mm genişlikte olan.
6.5.3.7 Çelik mala veya perdah malası, İkişer adet.
6.5.3.8 Tekrar karıştırma kabı, su emmeyen ve çimento hamurundan kısa sürede olumsuz
etkilenmeyen özellikte malzemeden yapılmış, rijit yapılı, düz tepsi. Tepsi ölçüleri, kare ağızlı kürek
kullanılarak, betonun tamamiyle tekrar karıştırılmasına uygun olmalıdır.
6.5.3.9 Kürek, kare ağızlı olan.
6.5.3.10 Tokmak
6.5.3.11 Cam levha
6.5.4 Numune alma
Beton numunesi TS EN 12350-1’e uygun olarak alınmalıdır. Deney uygulanmadan önce beton
numune, tekrar karıştırma kabı içerisinde kare ağızlı kürek kullanılarak yeniden karıştırılmalıdır.
6.5.5 İşlem
6.5.5.1 Kap hacminin belirlenmesi
Kap hacmi(V), aşağıda tarif edilen şekilde belirlenmelidir.
Boş kap ve cam levha % 0,1 doğrulukla tartılır ve ölçülen kütleleri kaydedilir.
Kap yatay bir yüzeye yerleştirilir ve (20 ± 5) °C sıcaklıktaki su ile su, kabın üst kenarlarından taşıncaya
kadar doldurulur. Cam levha, altında herhangi hava boşluğu kalmayacak şekilde sürülerek kap üzerine
yerleştirilir.
Kap, içerisindeki su ve üzerindeki cam levha ile birlikte %0,1 doğrulukla tartılır ve ölçülen kütlesi
kaydedilir.
Kabı doldurmak için gerekli su kütlesi (kg), 998 kg / m3 ‘e bölünerek kap hacmi hesaplanır.
Kabın hacmi (V), m3 olarak % 0,1 yaklaşımla gösterilir.
6.5.5.2 Kap kütlesi
Kütlesini (m1) belirlemek üzere, kap tartılır ve elde edilen değer kaydedilir.
6.5.5.3 Kabın doldurulması ve betonun sıkıştırılması
Doldurma başlığı kullanılıyorsa, kaba doldurulucak beton miktarı, betonun sıkıştırılmasından sonra
başlık içerisinde belirli kalınlıkta beton tabakası kalacak kadar olmalıdır. Bu beton tabakasının
132
kalınlığı, kap yüksekliğinin % 10 – % 20 arasında olmalıdır.Beton en az iki tabaka halinde
yerleştirilerek sıkıştırılır.
6.5.5.4 Betonun sıkıştırılması
6.5.5.4.1 Genel
Beton, kaba yerleştirildikten hemen sonra, tam sıkışma elde edilecek, ancak ayrışma olmayacak ve
yüzeye aşırı şerbet çıkmayacak şekilde sıkıştırılır. Her beton tabakası, aşağıda tarif edilen metotlardan
herhangi birisi kullanılarak sıkıştırılır.
Not 1 – Mekanik titreşim (vibrasyon) kullanılarak, ayrışma olmadan tam sıkışma sağlanması, beton
yüzeyinde büyük hava kabarcıkları oluşumunun sona ermesi, yüzeyin göreceli şekilde düz ve parlak
görünüm kazanmasıyla sağlanır.
Not 2 – Şişleme yoluyla sıkıştırma esnasında, tam sıkıştırma sağlanması için her tabakaya
uygulanacak vuruş sayısı beton kıvamına bağlıdır.
6.5.5.4.2 Mekanik titreşim
6.5.5.4.2.1 iç vibratör ile sıkıştırma
Vibratör, betonda tam sıkıştırma sağlamaya yeterli olacak süre kadar uygulanmalıdır. Sürüklenmiş
havanın tahliyesine yol açacak şekilde aşırı vibrasyondan kaçınılmalıdır.
Vibratör düşey tutulmalı, kap tabanına ve yan yüzlere temas ettirilmemelidir.
Lâboratuvar deneyleri, iç vibratör kullanılması esnasında, sürüklenmiş hava miktarında kayba neden
olmaması için büyük itina gerektiğini göstermiştir.
6.5.5.4.2.2 Titreşim masası ile sıkıştırma
Titreşim, betonda tam sıkıştırma sağlamaya yeterli olacak en az süre kadar uygulanmalıdır. Tercihen,
kap masaya kelepçelenmeli veya sıkıca bastırılarak oynaması önlenmelidir. Sürüklenmiş havanın
tahliyesine yol açacak şekilde aşırı vibrasyondan kaçınılmalıdır.
6.5.5.4.3 El ile sıkıştırma, daire kesitli çubuk veya prizmatik çubuk ile. Sıkıştırma çubuğu darbeleri,
kap en kesit alanına düzgün şekilde dağıtılmalıdır. İlk tabakanın sıkıştırılmasında, çubuğun kap
tabanına sertçe çarpması, diğer tabakaların sıkıştırılması esnasında da bir önceki tabakaya fazla
miktarda girmesi önlenmelidir. Her tabaka, sıkıştırma çubuğu ile en az 25 kez şişlenmelidir. Sıkıştırma
sonrasında sıkışmış hava ceplerinin tahliyesi sağlanacak, ancak sürüklenmiş hava kabarcıkları
korunacak şekilde, beton yüzeyine büyük hava kabarcıkları çıkışı duruncaya ve sıkıştırma çubuğu
darbelerinden geri kalan boşlukların dolması sağlanıncaya kadar, kabın dış kenarlarına tokmak ile
hafifçe vurulmalıdır.
6.5.5.5 Yüzey tesviyesi
Doldurma başlığı kullanılmışsa, sıkıştırma işleminden hemen sonra başlık alınmalıdır.En üst tabakanın
sıkıştırılmasından sonra, kap üst yüzeyi, çelik mala kullanılarak tesviye edilmelidir. Yüzey düz kenarlı
mastar ile sıyrılmalı ve beton seviyesi kap üst kenarları seviyesine getirilmelidir. Daha sonra kabın dış
yüzeyi temizlenmelidir.
6.5.5.6 Tartma
Kap, içindekilerle birlikte tartılarak kütlesi belirlenir (m2) ve belirlenen kütle kaydedilir.
6.5.6 Yoğunluğun hesaplanması
Yoğunluk, aşağıda verilen eşitlik kullanılarak hesaplanır :
Taze betonun yoğunluğu, en yakın 10 kg/m3.e yuvarlatılarak gösterilmelidir.
133