Edinilmiş mal, TMK m.219’da düzenlenmiş olup her eşin mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleri ifade eder. İlgili maddede edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleri olarak değerlendirilmiştir.
Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
Bir eşin çalışmasının (emeğinin) karşılığı olarak edinilen malvarlığı edinilmiş mal kabul edilecektir. Bu çalışma bedenen veya fikren olabilecektir. Elde edilen gelirin veya kazancın eşin mesleğine ilişkin olup olmaması önem arz etmez. Fakat çalışma gelir elde etme amacı gütmelidir.
Çalışma karşılığı edinilmiş mallara örnek olarak; işçinin ücreti, memurun maaşı, ikramiye, sözleşme neticesi elde edilen gelirler, bilgi yarışmasından kazanılan ödül, tarlada/bağda çalışan eşin elde ettiği üründen aldığı pay veya el işinden alınan gelir verilebilir.
Bunun dışında TMK m.196/2’deki “eşin ev işlerini görmesi, çocuklara bakması, diğer eşin işinde karşılıksız çalışması katkı miktarının belirlenmesinde dikkate alınır” düzenlemeden de anlaşılacağı üzere 01.02.2002 sonrası eşlerden biri çalışmıyorsa, çocuklara bakıyorsa, evde ev işleri ile ilgileniyorsa onun ortaya koyduğu emek de bir malvarlığı değeri ve çalışma karşılığı elde edilen gelir olarak kabul edilecektir.
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler edinilmiş mal olarak kabul edilecektir. Burada primlerin ödendiği mal grubunun bir önemi bulunmamaktadır.
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemelerin kural olarak, mal rejiminin devamı süresince yapılmalıdır.
Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemelere verilecek örnekler; emekli ikramiyesi, Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) tarafından yapılan ödemeler, kıdem tazminatı veya özel kurum ve kuruluşlar tarafından eşlerden birine yapılan Bireysel Emeklilik, Hayat Sigortası vs. şeklindeki ödemeler olabilir.
Çalışma gücünün kısmen veya tamamen kaybedilmesi nedeniyle ödenen tazminatlar edinilmiş mal sayılırlar. Söz konusu tazminat kusurlu veya kusursuz sorumluluk kapsamında çalışma gücünü kaybeden eşe, buna neden olan tarafça ödenen maddi tazminattır.
Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminata neden olan olayın mal grubunun belirlenmesinde önemi yoktur. Yani iş kazası nedeniyle ödenen tazminat ile trafik kazası sonucu ödenen tazminat arasında bir fark bulunmamaktadır.
Kişisel malların gelirleri edinilmiş mal kabul edilir. Bunlara örnek olarak; ziraat ve hayvancılıktan kaynaklanan doğal ürünler, taşınır-taşınmaz eşyadan elde edilen kira, sermaye alacağından gelen faiz, şirket hisselerinden elde edilen kar payı vs. verilebilir. Şirket hisseleri ile ilgili detaylı bilgi için Edinilmiş Mal Rejiminde Şirket Hisseleri yazımıza bakabilirsiniz.
Kişisel malların gelirlerinin de edinilmiş mal sayılabilmesi için, mal rejiminin devamı sırasında elde edilmesi gereklidir.
Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli iken eşlerden biri adına edinilen edinilmiş mal niteliğindeki bir mal varlığının elden çıkarılması ve bu mal varlığı değeri ile yeni bir mal varlığı elde edinilmesi halinde, yeni edinilen mal edinilmiş mal sayılacaktır. Yani mal varlığı değerleri bir hukuki işlem ile veya haksız fiil ile değişime uğrasa bile, edinilmiş malın yerine geçecek olan değer yine edinilmiş mal olmaya devam eder.
Örneğin; edinilmiş mal grubuna ait bir mal varlığı, bağış veya tüketim amacı dışında elden çıkmışsa onun yerine geçen değer veya edinilmiş mal olan bir arsanın kat karşılığı inşaat sözleşmesine konu olması nedeniyle karşılığında elde edilen mallar yine edinilmiş mal olarak değerlendirilecektir.
Mal rejiminin tasfiyesinde dikkate alınmayacak mallara “kişisel mal” denir. TMK m.222/3’e göre “Bir eşin bütün malları aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.” Yani edinilmiş mallar belirlenirken kişisel mallar da belirlenmelidir.
Türk Medeni Kanununun 220. maddesinde kişisel mal olarak kabul edilen mal varlığı değerleri tek tek sayılmıştır. Bu hüküm emredici niteliktedir.
Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:
1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
(makyaj malzemesi, ayakkabı, tıraş takımı vs.)
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla
ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri, (
örneğin babadan kadın eşe kalan taşınmaz, eşlerden birine yapılan herhangi bir bağışlama veya şansa dayalı ödül vs.)
3. Manevi tazminat alacakları
(kişisel hakkı ihlal edilen tarafın bozulan ruhsal dengesinin telafi edilebilmesi ve manevi değerindeki eksilerin karşılanması amaçlanmıştır.)
4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.
(örneğin eşlerden biri adına kayıtlı kişisel mal niteliğindeki aracın satılarak yerine alınan arsa veya bu aracın ortadan kalkması ile ödenen sigorta bedeli de kişisel mal sayılacaktır.)
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.
Aynı zamanda eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.