Güveni kötüye kullanma suçu Türk Ceza Kanunu’nun Malvarlığına Karşı Suçlar bölümünde 155. maddede düzenlenmiş bir suç tipidir. Bu suç, güveni kötüye kullanma suçu ve bu suçun nitelikli hali olan hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçu olarak iki şekildedir.
Başkasına ait bir malı, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyetliği (bir malı elinde bulundurma, kullanma hakkı) kendisine devredilmiş olan kişinin, bu malı kendisi veya başkasının yararına olacak şekilde zilyetliğin devri dışındaki amaçlarla kullanması ya da bu devir olgusunu inkar etmesi sonucunda güveni kötüye kullanma suçunun basit hali oluşur. Hizmet nedeniyle güveni kötüyle kullanma suçu ise güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli halidir ve daha ağır bir cezai yaptırıma tabidir.
Türk Ceza Kanunu’nda Güveni Kötüye Kullanma suçu şu şekilde düzenlenmiştir:
TCK madde 155/1:
Örneğin : Emanet olarak verilen bilgisayarı başkasına satan bir kişi bu eylemiyle güveni kötüye kullanma suçunu işlemiş olur.
TCK madde 155/2:
Örneğin: İşverenin bankaya yatırması için işçiye verdiği parayı işçinin harcaması güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli halini oluşturur.
Güveni kötüye kullanma suçunda korunan hukuki değer mülkiyet hakkıdır. Fail (suçu işleyen kişi), kendisine emanet edilen başkasına ait olan bir malı, kendisine emanet edenin çizdiği sınırları aşarak kendi yararına kullanarak bu suçu gerçekleştirir.
Güveni kötüye kullanma suçu kasten işlenmektedir. Fail (suçu işleyen kişi) bilerek ve isteyerek hareket etmelidir. Bu suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir.
Güveni kötüye kullanma suçunun tüm halleri şikayete tabidir. Yani, ancak mağdur şikayette bulunursa soruşturma/kovuşturma aşamasına geçilir.
Güveni kötüye kullanma suçu için şikayet süresi, suçun işlendiği ve failin öğrenildiği tarihten başlayarak 6 aydır. Mağdur kişi 6 ay içinde şikayet hakkını kullanmalıdır. Zamanaşımı süresini geçmemek koşuluyla bu süre, şikayet hakkı olan kişinin fiili ve failin kim olduğunu bildiği veya öğrendiği günden başlar.
Güveni kötüye kullanma suçunun basit halinde (TCK md. 155/1) dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Olağanüstü dava zamanaşımı süresi ise 12 yıldır.
Güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli halinin dava zamanaşımı süresi ise 15 yıldır. Yani, 15 yıl içerisinde kamu otoritesi re’sen (kendiliğinden) bu suçu meydana getiren fiili, olayı soruşturabilir ve kovuşturabilir. Mağdur/müşteki/şikayetçi zamanaşımı süresi içinde şikayet hakkını kullanabilir.
Güveni kötüye kullanma suçunda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.
Etkin pişmanlık, bir suçun işlenmesinden sonra failin pişmanlık göstermesi durumunda durumunda cezasının azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılması halidir. Her suç için etkin pişmanlık hükümleri uygulanamaz. Etkin pişmanlık uygulanabilecek suç tipleri kanunda belirtilir. TCK m.168’de güveni kötüye kullanma suçunda etkin pişmanlığın uygulanabileceği belirtilmiştir. Suç işlendikten sonra fail, suç nedeniyle oluşan maddi zararı gidererek etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanabilir.
Güveni kötüye kullanma suçu üzerinden soruşturmaya tabi tutulan fail, soruşturma aşamasında etkin pişmanlık gösterirse ve bu etkin pişmanlık hükümleri uygulanırsa cezada 2/3 oranına kadar indirime gidilebilecektir.
Soruşturma evresinden sonra mahkeme aşamasına geçildiğinde ve mahkeme karar vermeden önce fail, suça dair bilgi verip, mağdurun uğradığı zararı tazmin ederse güveni kötüye kullanma suçunda ceza 1/2 oranına kadar indirilebilir.
Mahkeme kararını verdikten sonra suça dair bilgi verip, mağdurun uğradığı zararı tazmin etmek etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasına alan açmaz.
Yani, güveni kötüye kullanma suçundan 15 ay ceza alabilecek fail soruşturma aşamasında iken suça dair bilgi verip mağdurun zararını giderirse 5 ay ceza alabilir.
Mahkeme aşamasına geçildiği zaman 15 ay ceza alabilecek fail suça dair bilgi verip mağdurun zararını giderirse 7.5 ay ceza alabilir.
Yargıtay 23.Ceza Dairesi, 2015/8670 Esas 2016/6192 Karar
Katılan …’in yetkilisi olduğu şirkette çalışan sanığın görevi dolayısıyla şirketin banka hesaplarından toplam 60.000 Türk Lirası çektiği, sanığın bu parayı şirket yetkilisine vermediği, ayrıca sanığın şirketle ilgili işlerin görülmesi sırasında zaman zaman katılan …’e ait aracı kullanmak maksadıyla aldığı, suç tarihinde de sanığın katılan …’den aracını geçici olarak kullanmak maksadıyla aldığı, sanığın katılan …’e ait araç ile çalışmış olduğu şirkete ait 60.000 Türk Lirası parayla ortadan kaybolduğu, böylece sanığın üzerlerine atılı kalan …’a karşı hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanmak ve katılan …’a karşı da basit güveni kötüye kullanmak suçlarını işlediği anlaşıldığından ayrı ayrı mahkumiyete yönelik kabulde
Görüldüğü üzere şirketten çalışan kişinin görevi gereği şirketin banka hesabından bir miktar parayı çekip bu parayı şirket yetkilisine vermemesi görevi kötüye kullanma suçunun nitelikli hali olan hizmet nedeniyle görevi kötüye kullanma suçunu oluşturmuştur. 11.05.2016
Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2013/25321 Esas 2016/1925 Karar
Somut olayda, sanık ile katılan …… arasında yapılan finansal kiralama sözleşmesi gereğince, sanığa teslim edilen bir adet balya makinasının yapılan ihtara rağmen belirtilen süre zarfında sanık tarafından katılan şirkete teslim edilmediği anlaşılmakla, mahkemenin hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunun oluştuğuna ilişkin kabulünde
Görüldüğü gibi bu suç 155.maddenin ikinci fıkrasında belirtilen ticaret ilişkisi gereği tevdi edilen (bırakılan, verilen) malın (balya makinesinin) geri verilmemesi biçiminde oluşmuştur. 22.2.2016
Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2017/32022 Esas 2019/12575 Karar
Sanığın katılan …’ne ait olan … plaka sayılı aracı 25/11/2013 tarihinde dört günlüğüne kiraladığı, 29/11/2013 tarihinde katılan şirketi arayarak kira süresini bir müddet daha uzatmak istediğini söylediği ancak katılan şirketin sanığın talebini kabul etmediği ve sanıktan aracın kendilerine teslimini istediği halde, sanığın söz konusu aracı katılana iade etmediği ve bu şekilde üzerine atılı hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu işlediği iddaa olunan somut olayda ……… hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçundan cezalandırılması
Bu olayda da görüldüğü gibi, bir malın kendisine devredilme amacının dışında kullanılması güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur. Ancak bu amaç dışı kullanım, meslek ve sanat, ticaret veya hizmet ilişkisinden doğmuş olduğunda suçun nitelikli hali olan hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur. Yukarıda yazdığımız kararda da, kiralanan aracın geri verilmemesi ticaret ilişkisinden doğmuş bir olay olduğu için hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturmuştur. 21.11.2019