Bu yazımızda iştirak nafakası nedir, iştirak nafakası ne zaman istenebilir, çocuk nafakası kararı nasıl verilir, çocuk nafakası miktarı nedir gibi soruların cevaplarını tüm detaylarıyla açıklığa kavuşturacağız. Boşanma davalarında müşterek çocuk söz konusu olduğunda önemli bir soru haline gelen “iştirak nafakası nedir” sorusunun cevabı pek çok kişi tarafından merak edilmektedir. O halde gelin birlikte bu konuyu detayları ile anlayalım.
İçindekiler
İştirak nafakası nedir sorusunun cevabı en temel kapsamı ile şöyledir; velayet kendisine verilmeyen eşin, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılma amacıyla ödediği nafakaya iştirak nafakası adı verilir. Boşanmış olma, kendisine velayet verilmemiş olan ana ya da babanın çocuğun bakım masraflarına katılma yükümlülüğüne son vermez. TMK m.182/II’ye göre; velayet hakkı kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır. İştirak nafakası, ergin olmayan çocuğa veya velayet hakkına sahip olan eşe ödenir.
Çocuk nafakası adı da verilen iştirak nafakası boşanma davası, ayrılık ve evliliğin butlanı davalarında talep edilebilmektedir. Dava devam ederken veya dava sonuçlandıktan sonra ayrı bir dava açılarak talep edilebilir. Dolayısıyla çocuk nafakasının dava devam ederken istenmemiş olmaması daha sonradan istenmesine engel değildir. Boşanma davası görülürken ödenecek olan nafaka, tedbir nafakasıdır. Dolayısıyla tedbir nafakası, çocuk nafakası ile karıştırılmamalıdır. İştirak nafakası, kural olarak çocuğun erginliğe erişilmesi süresine kadar talep edilebilir.
İştirak nafakası hesaplanırken bazı ölçüler esas alınır. Bunlar; çocuğun ihtiyaçları(yiyecek, giyecek, barınma, sağlık, eğitim giderleri vb.) ,eşlerin mali ve sosyal durumları vb. Çocuğun gelirleri ve hakimin takdir yetkisi olarak sıralanabilir. Bu konu 4721 sayılı kanunun “Nafaka Miktarının Takdiri” başlıklı 330.maddesinde;”Nafaka miktarı, çocuğun ihtiyaçları ile ana ve babanın hayat koşulları ve ödeme koşulları dikkate alınarak belirlenir.” olarak açıklanmıştır.
İştirak nafakasını ödemekle yükümlü olan eşin bu nafakayı ödemek için ekonomik gücü olmaması halinde; bu ekonomik güç yükümlü eşin kusurundan kaynaklanmıyorsa ödeme yükümlülüğü ortadan kalkmaktadır. Sayılan ölçütler dikkate alınarak hakim tarafından hakkaniyete uygun bir karar verilir. Taraflar aralarında yapacakları bir anlaşma ile nafaka miktarının artırım oranını ve miktarın ödeneceği birimini tayin edebilirler. Eşlerin birden fazla müşterek çocuklarının bulunması halinde yaş ve eğitim durumlarına göre nafaka miktarı değişir.
Hakim çocuk nafakası için miktarı takdir ederken her çocuğun giderine göre hakkaniyete uygun bir nafaka hesaplayacaktır. Çocuk nafakası hakimin vereceği karara göre her ay peşin olarak veya irat şeklinde ödenebilir. İştirak nafakasının irat şeklinde ödenmesine karar verilmiş olması halinde bu giderlerin, gelecek yıllarda ne miktarda ödeneceğine talep üzerine karar verir. Bu durumda hakim, gelecek yıllara ilişkin kararında, tarafların sosyal ve ekonomik durumlarını göz önünde bulundurur.
Türk Medeni Kanunu madde 329’a göre iştirak nafakası davasını açabilecek kişiler şu şekildedir:
Çocuk nafakasına hükmedilebilmesi için boşanma veya ayrılık kararının kesinleşmiş olması gereklidir. Çünkü boşanma süreciden söz konusu olacak nafaka türü, tedbir nafakasıdır. İştirak nafakası, çocukların korunmasına yönelik olup kamu düzenine ilişkin olması nedeniyle hakim bu konuda re’sen karar verir. Daha açık bir ifadeyle; iştirak nafakası için herhangi bir talebe gerek olmaksızın karar verilebilir. İştirak nafakası için dava açılacağı zaman ise yukarıda bahsedilen dava açmaya yetkili kişilerin bu davayı açması gerekir.
Çocuk nafakasına hükmedilirken maaş sahibi olan nafaka yükümlüsü için belli bir oran uygulaması söz konusu değildir. Mahkeme yukarıda bahsettiğimiz kriterlere ve taraflarının sosyo-ekonomik gücünü göz önünde bulundurarak gerekli olan miktara hükmedecektir.
İştirak nafakasının sona erdiği durumlar şu şekildedir:
İştirak nafakasının ödenmemesi durumunda cebri icra ile tahsili yoluna gidilebilir. Nafakanın alımını kolaylaştırmak için alınan tedbirler şu şekildedir:
Kural olarak, borcunu ödeyemeyen borçlunun şahsına veya kişilik haklarına yönelik cebri icra yürütülemez. Günümüzde cebri icranın konusu, borçlunun mal varlığıdır. Dolayısıyla hiç mal varlığı olmayan bir borçlu, takip prosedürünün gereğini yerine getirmiş ve kendisine düşen yükümlülüklere aykırı davranmamışsa sırf borcunu ödeyememesi nedeniyle cezalandırılmayacaktır.
Ancak nafaka borçları, bu ana kuralın istisnasıdır. İcra ve İflas Kanunu m.344’e göre; nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse borçlu tahliye edilir.
Müşterek çocuklar için belirlenen çocuk nafakasının miktarı değişen koşullara göre açılacak olan iştirak nafakasının arttırılması davası ile yeniden şekillendirilebilir. Nafaka yükümlüsünün mali durumunun iyileşmesi, alım gücünün azalması, çocuğun giderlerinin artması gibi durumlar bu koşullar arasında sayılabilir.
İştirak nafakası davasının görüleceği mahkeme Aile Mahkemesidir. Aile Mahkemelerinin bulunmadığı ilçelerde ise bu davaları Aile Mahkemesi sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemesi karara bağlar. İştirak nafakasını velayetin olduğu taraf, sonradan dava açarak talep edecekse yetkili mahkeme; nafaka alacaklısının, davalının veya çocuk nafakası istenilen müşterek çocuğun yerleşim yeri Aile Mahkemesi’dir.