Yapım İşlerinde Sözleşmenin Devri

Konu: Yapım İşlerinde Sözleşmenin Devri

4735 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesi sözleşmenin devri konusunu düzenlemektedir. Bu düzenlemede “Sözleşme, zorunlu hallerde ihale yetkilisinin yazılı izni ile başkasına devredilebilir. Ancak, devir alacaklarda ilk ihaledeki şartların aranması zorunludur. Ayrıca, isim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler hariç olmak üzere, bir sözleşmenin devredildiği tarihi takibeden üç yıl içinde aynı yüklenici tarafından başka bir sözleşme devredilemez veya devir alınamaz. İzinsiz devredilen veya devir alınan veya bir sözleşmenin devredildiği tarihi takibeden üç yıl içinde devredilen veya devir alınan sözleşmeler feshedilerek, devreden ve devir alanlar hakkında 20, 22 ve 26 ncı madde hükümleri uygulanır .” Hükümleri yer almaktadır.

Buna göre Sözleşmenin zorunlu hallerde ihale yetkilisinin izni ile başkasına devri mümkün görülmekle birlikte, taahhüdünü yerine getirme konusunda sorumlu davranabilecek isteklilerin kamuya karşı yüklenimde bulunmasını sağlamak üzere aynı yüklenici tarafından isim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler hariç, üç yıl içinde birden fazla sözleşmenin devredilemeyeceği veya devir alınamayacağı hükme bağlanmıştır.

Bu hükme uymayanlar hakkında ihalelere katılmaktan geçici yasaklama kararı verilmesine ilişkin hükmün uygulanması ve izinsiz devir yapılması halinde de sözleşmenin feshedilmesi öngörülmüştür.

Bu maddenin uygulanmasında, ortak girişimi oluşturan yüklenicilerin herhangi birinde değişiklik olması da sözleşmenin devri olarak değerlendirilecektir.

• Kanun maddesi incelendiğinde sözleşmenin devrinin geçerli olabilmesi için aşağıda sayılan şartların tamamının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

Bunlar:

• Yüklenicin idareye yazılı talebinin olması
• İdare ile yüklenici arasında yapılan yazılı sözleşmenin [1] varlığı (4734 sayılı kanuna göre ihalesi yapılmış olması ve 4735 sayılı Kanuna uygun olan bir sözleşme mevcut olmalıdır.),
• Zorunlu halin bulunması,
• İhale yetkilisinin [2] yazılı izninin bulunması,
• Devralanın ilk ihalede aranan şartları taşıması,
• Devredecek kişinin önceki üç yıl içinde başka bir sözleşmeyi devretmemiş veya devralmamış olmasıdır.
• Ayrıca sözleşmenin devri ile ilgili Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmenin devri” başlıklı 46. Maddesinin aşağıda belirtilen açıklamalarında da 4735 sayılı kanunun 16. Maddesindeki hükümlere paralel düzenlemelere yer verilmiştir.
• “Sözleşme, zorunlu hallerde ihale yetkilisinin yazılı izni ile başkasına devredilebilir. Ancak, devir alacaklarda ilk ihaledeki şartların devir tarihi itibarıyla aranması zorunludur.
• İsim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler hariç olmak üzere, bir sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde aynı yüklenici tarafından başka bir sözleşme devredilemez veya devir alınamaz.
• İzinsiz devredilen veya devir alınan ya da bir sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde devredilen veya devir alınan sözleşmeler feshedilerek, devreden ve devir alanlar hakkında 4735 sayılı Kanunun 20, 22 ve 26 ncı madde hükümleri uygulanır.” Hükümlerine yer verilmiştir.
• Kamu İhale Genel Tebliğinde de konuyla ilgili olarak “Sözleşmenin devrine ilişkin açıklamalar” başlıklı 27. maddesinde aşağıda belirtilen şu açıklamalara yer verilmiştir:

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun yukarıda yer verilen 16. maddesinde sözleşmenin devrine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre sözleşmenin devrine ilişkin işlemlerde ;

1. Sözleşmenin devrini gerektiren zorunlu bir halin bulunması,
2. İhale yetkilisinin yazılı izninin bulunması,
3. Devir alacaklarda ilk ihaledeki şartların bulunması,

zorunludur.

• İsim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler, sözleşmenin devri olarak kabul edilmez. İsim veya statü değişikliğinden;

1. Ticarî işletmenin adı veya unvanındaki değişiklik,
2. İşletmenin nev’inde meydana gelen değişiklik,

anlaşılır.

• Sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde , aynı yüklenici tarafından başka bir sözleşme devredilemez veya devir alınamaz. Devir tarihi, devir sözleşmesinin noterce onaylandığı
• Kısmı teklife açık gerçekleştirilen bir ihalede bir yüklenici ile birden fazla sözleşme yapılan durumlarda; devreden, sözleşmelerin tamamını veya sadece sözleşmelerinden birini bir tek istekliye devredebilir. Devir alan da sadece devredenin tüm sözleşmelerini veya sözleşmelerinden birini devir alabilir; birden fazla yüklenicinin sözleşmesini devir alamaz.
• İş ortaklığı veya konsorsiyum olarak yapılan sözleşmelerde, iş ortaklığını veya konsorsiyumu oluşturan ortakların herhangi birinde değişiklik olması halinde sözleşmenin devri sayılacaktır.

• Aşağıda belirtilen haller 4735 sayılı Kanunun 25. Maddesinde sayılan (g bendi) Yasak Fiil ve Davranışlar arasında yer aldığından bu hallerde Sözleşme feshedilir ve devreden ve devralanlar hakkında 4735 sayılı Kanunun 20, 22 ve 26 ncı maddeleri uygulanır:

1. İhale yetkilisinin izni olmadan sözleşmenin devredilmesi veya devir alınması,
2. Sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde sözleşmeyi devreden yüklenici tarafından başka bir sözleşmenin devredilmesi veya devralınması .

• Sözleşmenin 4735 sayılı Kanuna aykırı şekilde devredilmesi veya devir alınması halinde tespit tarihi itibarıyla sözleşme feshedilmiş sayılır. Bu tarihleri izleyen yedi gün içinde idare tarafından fesih kararı alınır. Bu karar, karar tarihini izleyen beş gün içinde yükleniciye bildirilir. 4735 sayılı Kanunun 20/b maddesi uyarınca, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir.
• 4735 sayılı Kanunun 22 nci maddesi gereğince, kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar, alındığı tarihten gelir kaydedileceği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunca yayımlanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksine (Yİ-ÜFE) göre güncellenir, güncellenen tutar ile kesin teminat ve varsa ek kesin teminat tutarları arasındaki fark yükleniciden tahsil edilir, hak edişlerden kesinti yapılmak suretiyle teminat alınan hallerde, alıkonulan tutar gelir kaydedilir ve sözleşmenin feshedildiği tarihten sonra yapılmayan iş miktarına isabet eden teminat tutarı da aynı şekilde güncellenerek yükleniciden tahsil edilir.
• İzinsiz devretme veya devir alma ile üç yıllık süre içinde başka bir sözleşmenin devredilmesi veya devir alınması hallerinde ayrıca bu gerçek veya tüzel kişiler hakkında 4735 sayılı Kanunun 26 ncı maddesi uyarınca ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir.
• Zorunlu Bir Halin Bulunması

4735 sayılı kanun sözleşmenin devredilebilmesi için zorunlu bir halin bulunması şartını öngörmüştür. Kamu İhale Kurulu tarafından alınansayılı Düzenleyici Kurul Kararı ile Özetle;

İdarece bir olayın sözleşmenin devri hususunda zorunlu hal teşkil edip etmediği değerlendirilirken; konunun 4735 sayılı Kanunda açıkça düzenlenen ve sözleşmenin feshini gerektiren hallerden kaynaklanmaması kaydıyla, yüklenicinin basiretli bir tacir gibi davranmış olsa dahi öngöremeyeceği ve sözleşmenin devamına engel olan durum veya olayların varlığının aranması gerekmektedir. Bu kapsamda sözleşmeye taraf olan idarece her somut olayda “zorunlu halin” sorumluluk idarede olmak üzere belirtilen kıstaslar çerçevesinde, sübjektif olaya münhasıran değerlendirilmesi gerektmektedir.

4735 sayılı Kanun’un 16’ncı maddesinde belirtilen ve sözleşmenin devrinin ön koşulu olarak ortaya çıkan “zorunlu haller” kavramı genel anlamda bakıldığında hukuken mücbir sebep halleri olarak değerlendirilebilir. Ancak Kanun’un sistematiğine bakıldığında 16’ncı maddede mücbir sebep yerine zorunlu haller kavramının kullanılmasın kanun koyucu tarafından bu iki kavramın farklı olarak değerlendirildiğini gösterdiği açıktır.

• Nitekim 4735 sayılı Kanun’un “Yüklenicinin Ölümü, İflası, Ağır Hastalığı, Tutukluluğu veya Mahkûmiyeti” Başlığını taşıyan 17’nci maddesinde;

“Yüklenicinin ölümü halinde, sözleşme feshedilmek suretiyle hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilerek kesin teminatları ve varsa diğer alacakları varislerine verilir. Ancak, aynı şartları taşıyan ve talepte bulunan varislere idarenin uygun görmesi halinde, ölüm tarihini izleyen otuz gün içinde varsa ek teminatlar dahil taahhüdün tamamı için gerekli kesin teminatı vermeleri şartıyla sözleşme devredilebilir.”

• Yine Kanun’un “Yüklenicinin Ortak Girişim Olması Halinde Ölüm, İflas, Ağır Hastalık, Tutukluluk veya Mahkumiyet” başlığını taşıyan 18’inci maddesinde de;

“Pilot veya koordinatör ortağın ölümü halinde ise sözleşme feshedilmek suretiyle yapılmış olan işler tasfiye edilerek kesin teminat iade edilir. Bu durumların oluşunu izleyen otuz gün içinde diğer ortakların teklifi ve idarenin uygun görmesi halinde de, teminat dâhil o iş için pilot veya koordinatör ortağın yüklenmiş olduğu sorumlulukların üstlenilmesi kaydıyla sözleşme yenilenerek işe devam edilebilir.” Hükümleri yer almakta olup, anılan hükümlerde, mücbir sebep olarak sayılan haller dışında sözleşmenin devrine ilişkin hususlar düzenlenmiştir.

• Söz konusu hükümlere göre, 4735 sayılı Kanun gereğince imzalanmış sözleşmelerin ihale yetkilisinin yazılı izni ile başkasına devredilebilmesi için aranan zorunlu hallerin ticari hayatın gerekleri ve objektif kıstaslara göre değerlendirilmesi gerektiği, zorunlu hallerin tek tek sayma suretiyle belirlenmesi işin tabiatı gereği mümkün bulunmadığından, her olayda sorumluluk idareye ait olmak üzere “zorunlu halin” idarece değerlendirilmesi gerektiği açık olup, bu takdir yetkisi de sınırsız bir yetki değildir.”

Bu çerçevede “İdarece bir olayın sözleşmenin devri hususunda zorunlu hal teşkil edip etmediği değerlendirilirken; konunun 4735 sayılı Kanunda açıkça düzenlenen ve sözleşmenin feshini gerektiren hallerden kaynaklanmaması kaydıyla, yüklenicinin basiretli bir tacir gibi davranmış olsa dahi öngöremeyeceği ve sözleşmenin devamına engel olan durum veya olayların varlığının aranması gerekmektedir. Bu kapsamda sözleşmeye taraf olan idarece her somut olayda “zorunlu halin” sorumluluk idarede olmak üzere belirtilen kıstaslar çerçevesinde, sübjektif olaya münhasıran değerlendirilmesi gerekmektedir.”

Kurul kararında belirtildiği üzere yüklenici basiretli bir tacir gibi davransa bile önceden öngöremeyeceği ve sözleşmenin devamına engel olan durum veya olaylar sözleşmenin devrine ilişkin “zorunlu halin” varlığına gerekçe olabilir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin aşağıda belirtilen maddelerinde 4735 sayılı kanunun 17 ve 18. Maddelerinde yer alan hükümlere paralel olarak “zorunlu halin” varlığına gerekçe olabilecek düzenlemelere yer verilmiştir.

Bunlar

“Yüklenicinin ölümü, iflası, ağır hastalığı, tutukluluğu veya mahkumiyeti” başlıklı 49. Maddesi;

• Yüklenicinin ölümü halinde, sözleşme feshedilmek suretiyle hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilerek kesin teminatları ve varsa diğer alacakları varislerine verilir.
• Ancak, aynı şartları taşıyan ve talepte bulunan mirasçılara idarenin uygun görmesi halinde, ölüm tarihini izleyen otuz gün içinde varsa ek teminatlar dahil taahhüdün tamamı için gerekli kesin teminatı vermeleri şartıyla sözleşme devredilebilir.
• Teminatın verilmesinde 46 ncı madde esaslarına göre işlem yapılır.

Yüklenicinin ortak girişim olması halinde ölüm, iflas, ağır hastalık, tutukluluk veya mahkumiyet başlıklı 50. Maddesi;

• Ortak girişimlerce yerine getirilen taahhütlerde, ortak girişimi oluşturan kişilerden birinin ölümü, iflası, ağır hastalığı, tutukluluğu, özgürlüğü kısıtlayıcı bir cezaya mahkum olması veya dağılması sözleşmenin devamına engel olmaz.
• Ancak, bunlardan biri idareye pilot veya koordinatör ortak olarak bildirilmiş ise, pilot veya koordinatör ortağın gerçek veya tüzel kişi olmasına göre iflas, ağır hastalık, tutukluluk, özgürlüğü kısıtlayıcı bir cezaya mahkumiyet veya dağılma hallerinde, sözleşme feshedilerek yasaklama hariç haklarında 4735 sayılı Kanunun 20 ve 22 nci maddelerine göre işlem yapılır.
• Pilot veya koordinatör ortağın ölümü halinde ise sözleşme feshedilmek suretiyle yapılmış olan işler tasfiye edilerek kesin teminat iade edilir. Bu durumların oluşunu izleyen otuz gün içinde diğer ortakların teklifi ve idarenin uygun görmesi halinde de, teminat dahil o iş için pilot veya koordinatör ortağın yüklenmiş olduğu sorumlulukların üstlenilmesi kaydıyla sözleşme yenilenerek işe devam edilebilir.
• Sözleşmeyi Devralacakların İlk İhalede Aranan Şartları Taşıması

4735 sayılı Kanuna göre sözleşmeyi devralacak gerçek veya tüzel kişinin ilk ihale aranan şartları taşıması zorunludur. 4734 sayılı Kanun ve İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yer alan şartların yanında ihaleye çıkılmadan önce idarelerce hazırlanan idari şartnamede İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri belirleyerek varsa ekonomik ve mali yeterlilik ile mesleki ve teknik yeterliliklerinin belirlenmesi amacıyla bir takım bilgi ve belgeler istenmektedir. Bu nedenle de kanun maddesinde yer alan düzenleme gereği devir esnasında devralacak gerçek veya tüzel kişinin de ilk ihalede istenen bu bilgi ve belgeler ile bu belgelerde aranan şartların sağlandığını gösteren belgeler istenmelidir.

Bunun yanı sıra idarece sözleşme yapılması aşamasında yükleniciden talep edilen bilgi ve belgelerin de 4734 sayılı Kamu İhale Kanun’un 10. ve 11. Maddeleri ile teklif mektubunda yer alan düzenlemeler çerçevesinde ve ihalelerde isteklilerde aranan/isteklilerce taahhüt edilen ihale dışı bırakılma nedenlerinden herhangi birini taşımaması koşulu ile ihaleye katılamayacak kişilerden olmaması koşulu sözleşmeyi devralacakta da aranmalıdır.

İhale yetkilisinin yazılı onayı sonrasında sözleşmeyi devir alacak olan yüklenici adayının ilk ihale şartlarını taşıdığı tespit idarece edildikten sonra; ilk sözleşme bedelinin %6’sı oranında (Sözleşmeyi devredecek olan yüklenicinin teklifinin sınır değerin altında olması halinde kesin teminat yaklaşık maliyetin %9’u oranında olmalıdır.) ve varsa %6 oranında ek kesin teminatları vermesi ve sözleşmeyi imzalaması gerekmektedir.

• Sözleşme Devri Halinde İş Deneyim Belgesi

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Belge düzenleme koşulları” başlıklı 44. Maddesinde aşağıda belirtilen düzenlemeler yer almaktadır.

“İdarenin izni ile devredilen ve geçici kabulü yapılan işlerde;

1. Devir öncesinde veya sonrasındaki dönemde işin ilk sözleşme bedelinin en az % 80’i oranındaki kısmını gerçekleştiren yüklenicilere “yüklenici iş bitirme belgesi”,
2. İlk sözleşme bedelinin en az % 80’i oranında denetleme ve yönetme görevinde bulunan mimar veya mühendislere “iş denetleme belgesi” veya “iş yönetme belgesi”, düzenlenir.

• İş ortaklığında, o rtakların biri veya birkaçı tarafından sözleşmenin devredilmesi halinde, ilk sözleşme bedelinin en az % 80’inde bulunan ortağa geçici kabul sonrası iş deneyim belgesi düzenlenir.
• Kamu İhale Kurulunun 05/09/2019 ve 2019/DK. D-205 sayılı Düzenleyici kararında ;4735 sayılı  Kanun  kapsamında devredilen işlerde, devir sonrasında aynı alt yüklenici ile işe devam edilmesi halinde, devir öncesi ve sonrası gerçekleştirilen işlere ilişkin düzenlenen alt yüklenici iş bitirme belgelerinin tutarları toplanmak suretiyle değerlendirmeye alınıp alınamayacağı hususundaki tereddütlerin giderilmesine ilişkin Kurum görüşü oluşturulması ile ilgili  “ 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu kapsamında devredilen işlerden elde edilen alt yüklenici iş deneyim belgelerinin ihalelerde kullanımına ilişkin olarak; 4735 sayılı Kanun kapsamında devredilen sözleşmelerde; devir sonrasında da aynı alt yüklenici ile işe devam edilmesi halinde, alt yüklenicilik sözleşmesindeki işin kapsam ve niteliğinin aynı kalması kaydıyla, devir öncesi ve sonrası gerçekleştirilen işlere ilişkin  düzenlenen alt yüklenici iş bitirme belgeleri ve devir işlemine ilişkin belgelerin başvuru veya teklif kapsamında birlikte sunulması durumunda, söz konusu alt yüklenici iş bitirme belgelerinin tutarları toplanmak suretiyle değerlendirmeye alınmasına, Oybirliği ile karar verildiği belirtilmiştir.
• Kamu İhale Kurumunun görevlerini etkin ve sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmesi ve sözleşme devir hallerinin tespit edilerek idarelere bu konuda gerektiğinde bilgi verilmesi amacıyla; sözleşmenin devredilmesinde idarece aşağıda belirtilen hususların yerine getirilmesi gerekmektedir

• İdarelerin sözleşmenin devrine ilişkin işlemi onaylamadan önce, sözleşmeyi devredenin ve devralanın son üç yıllık süre içerisinde başka bir sözleşmeyi devredip devretmediğini, İKN’si Kamu Satın Alma Platformu üzerinden alınmış olan ihalelerde Kurumumuz internet sayfasında bulunan Kamu Satınalma Platformunu, İKN’si Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden alınmış olan ihalelerde ise Elektronik Kamu Alımları Platformunu kullanarak elektronik ortamda teyit ettirmeleri gerekmektedir.
• Teyit işleminden sonra, Sözleşme Devir Teyit Belgesinin çıktısı alınarak ihale işlem dosyasında muhafaza edilmesi gerekmektedir.
• Aksi takdirde, 4735 sayılı Kanunun 16 ncı maddesinde öngörülen fesih ve müeyyide hükümlerinin uygulaması söz konusu olacaktır.
• Devir sözleşmesi yapıldıktan sonra, idarece Sözleşme Devri Bildirimi Belgesi doldurularak elektronik ortamda Kamu İhale Kurumuna bildirilir.
• Sözleşme Devir Belgesinin de çıktısı alınarak ihale işlem dosyasında muhafaza edilir.
• Sonuç Olarak Özetlemek Gerekirse;

• Yüklenicin idareye yazılı talebinin olması
• İdare ile yüklenici arasında yapılan yazılı sözleşmenin varlığı (4734 sayılı kanuna göre ihalesi yapılmış olması ve 4735 sayılı Kanuna uygun olan bir sözleşme mevcut olmalıdır.),
• Zorunlu halin bulunması, ( Kamu İhale Kurulu tarafından alınan 03.04.2007 tarih ve 2007/DK.D-50 sayılı Düzenleyici Kurul Kararı-yüklenicinin iflası, tutukluğu vb..)
• İhale yetkilisinin yazılı izninin bulunması,
• Devralanın ilk ihalede aranan şartları taşıması,
• Sözleşmenin devredildiği tarihi takip eden üç yıl içinde, aynı yüklenici tarafından başka bir sözleşme devredilemez veya devir alınamaz. Devir tarihi, devir sözleşmesinin noterce onaylandığı
• Kısmı teklife açık gerçekleştirilen bir ihalede bir yüklenici ile birden fazla sözleşme yapılan durumlarda; devreden, sözleşmelerin tamamını veya sadece sözleşmelerinden birini bir tek istekliye devredebilir. Devir alan da sadece devredenin tüm sözleşmelerini veya sözleşmelerinden birini devir alabilir; birden fazla yüklenicinin sözleşmesini devir alamaz.
• İsim ve statü değişikliği gereği yapılan devirler, sözleşmenin devri olarak kabul edilmez.
• İş ortaklığı veya konsorsiyum olarak yapılan sözleşmelerde, iş ortaklığını veya konsorsiyumu oluşturan ortakların herhangi birinde değişiklik olması halinde sözleşmenin devri sayılır.
• Kamu İhale Kurulunun 4735 sayılı Kanun kapsamında devredilen sözleşmelerde; devir sonrasında da aynı alt yüklenici ile işe devam edilmesi halinde , alt yüklenicilik sözleşmesindeki işin kapsam ve niteliğinin aynı kalması kaydıyla, devir öncesi ve sonrası gerçekleştirilen işlere ilişkin düzenlenen alt yüklenici iş bitirme belgeleri ve devir işlemine ilişkin belgelerin başvuru veya teklif kapsamında birlikte sunulması durumunda, söz konusu alt yüklenici iş bitirme belgelerinin tutarları toplanmak suretiyle değerlendirmeye alınması gerekmektedir.
• Devir sözleşmeleri nispi damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.
• Sözleşmeyi devreden yükleniciye ait kesin ve ek kesin teminatlar iade edilir. Devralacak yüklenici tarafından işin tamamına ait (ilk sözleşme bedeli üzerinden) kesin ve varsa ek kesin teminat verilir.
• İlk sözleşme bedelinin en az % 80’i oranındaki kısmını gerçekleştiren yüklenicilere (ortak girişimlerde en az % 80’inde bulunan ortağa) geçici kabul sonrası iş deneyim belgesi düzenlenir.

[1] 4734 sayılı Kanunun 4. Maddesinde Sözleşme: Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde idare ile yüklenici arasında yapılan yazılı anlaşma” olarak tanımlanmıştır.

[2] 4734 sayılı Kanunun 4. Maddesinde İhale yetkilisi: İdarenin, ihale ve harcama yapma yetki ve sorumluluğuna sahip kişi veya kurulları ile usulüne uygun olarak yetki devri yapılmış görevlilerini,