Çeyiz parası başvuru, resmi nikahın ardından yapılmalıdır. Kişiler, resmi nikahtan sonra zaman aşımına dikkat ederek bu destekten yararlanabilmektedir. Yetim kızların borçsuz bir şekilde evlenmesini hedefleyen bu destek ile kişilerin evlenirken borç yükü altına girmemesi, evliliğin rahat bir şekilde gerçekleşmesi hedeflenir.
Dolayısıyla kızın anne ve babasından yetim maaşı alması şartı, bu yardımın talep edilmesi sırasında aranmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilen destekte toplu para alımı sağlanmaktadır. Evliliğin devam etmesi durumunda kişi çeyiz parasına başvuru yapmamışsa, zaman aşımı durumunda başvuru hakkı yanar.
Çeyiz parası alırken yapılacak işlemler şu şekildedir:
Çeyiz parası başvurusu için istenen belgeler şu şekilde sıralanabilir:
Çeyiz parasının alınma zamanı 5 yıl olarak belirlenmiştir. Kişiler, resmi nikahlarının kıyılmasının ardından 5 yıl içerisinde çeyiz parası alma talebinde bulunabilmektedir. Bu yıllar içinde kişinin çocuğunun olması gibi değişiklikler önemli değildir. Ancak kişi bu 5 yıllık süreyi geçirirse, çeyiz parası alma hakkı sona erer. Ayrıca bahsedilen 5 yıllık süre, resmi nikahın kıyıldığı gün başlamaktadır.
Çeyiz parası alabilecek kişiler şu şekilde sıralanabilir:
Çeyiz parası ne kadar, kişinin aldığı yetim maaşının oranına göre belirlenmektedir. Yetim maaşının miktarına göre kişiye verilecek çeyiz parasına karar verilir. çeyiz parası, alınan yetim maaşının miktarına göre belirlenir. Kişilerin aldıkları maaş tutarının katları, çeyiz parası olarak verilir.
Çeyiz parası hesaplaması alına yetim aylığının 12 ya da 24 katı alınarak yapılmaktadır. Bu süreçte kız çocuklarının başvuru öncesinde son aldıkları yetim aylığı tutarı ile hangi sigorta kolundan maaş aldıkları faktörü etkilidir.
Bir üst başlıkta değindiğimiz gibi 4C’den yetim aylığı alan kız çocuklarına 1 yıllık, 4A ve 4B sigorta kolundan yetim aylığı alan kız çocuklarına 2 yıllık yetim aylığı, evlenme ikramiyesi ödenmektedir. İlgili sigorta koluna göre alınan son yetim aylığı çarpılarak, alınacak çeyiz parası kümülatif rakamına ulaşabilmektedir. Aşağıda 1.500 TL yetim aylığı alan bir kız çocuğu için çeyiz parası hesaplama işlemi örnek olarak gösterilmektedir:
Çeyiz parasının ödemesini yapmaya yetkili kurum PTT ve Ziraat Bankası ’dır. Bu iki kurumun hesaplarından ve veznelerinden kişilerin çeyiz parası alması sağlanmaktadır. Paranın banka şubelerini kullanarak farklı hesaplara aktarılması söz konusu olamaz.
Tek seferlik toplu olarak verilen miktar, kişinin hesabı varsa hesabına, yoksa veznelere başvurarak alması şeklinde ayarlanmıştır. Miktarın yatırılıp yatırılmadığını sorgulama araçları ile öğrenmek mümkündür.
Çeyiz parasının sorgulanabileceği yerler:
Çeyiz parasının e-devlet sisteminden sorgulanması için yapılması gereken işlem, öncelikle sisteme giriş yapmaktır. E-devlet sistemine giriş yapılması ile kişiler, en alt kısımda bulunan ‘ Hizmetler ’ bölümüne tıklamalıdır. Bu bölümde Sosyal Güvenlik Kurumu Hizmetleri kısmı bulunmalıdır.
Bu bölüme tıklanmasının ardından yapılan çeyiz başvurusunun bulunduğu bölüme gelinir. Herhangi bir form doldurulmasına gerek yoktur. E- devlet sisteminin hafızalı olması nedeniyle kişiler bilgilerine form doldurmadan ulaşır. Buradan yatırılacak çeyiz parasının miktarı, hangi hesaba yatırıldığı ve yatırılma tarihi sorgulanabilir.
Cep telefonu hattı kullanarak çeyiz parası sorgulamak için kişiler, ALO 170 hattını aramalıdır. Hattın aranmasının ardından görevlinin istediği bilgileri vererek sisteme erişim sağlanabilmektedir. Buradan da çeyiz parasının miktarı, hangi hesaba yatırıldığı gibi bilgilere erişilebilir.
Boşanma durumunda ikinci evliliğin yapılmasında, çeyiz parası almak mümkün değildir. Çeyiz parası, sadece 1 defa verilen toplu bir paradır. Miktar, kişilere sadece ilk evliliklerinde ulaştırılır. Ayrıca paranın alınabilmesi için kişilerin belirli bir yaşta bulunmasına gerek yoktur. Yaş sınırı olmadan çeyiz parasına başvuru yapılmaktadır. Kadınlar, hangi yaşta evlenirse evlensinler, çeyiz parasına başvurma hakları bulunmaktadır.
Çeyiz parası alan kişinin boşanması durumunda tekrar yetim maaşı alması mümkündür. Ancak çeyiz parası, 2 yıllık yetim maaşı tutarında verilmektedir. Bu nedenle kişiler, evliliklerini 2 yıldan az sürdürmüşlerse, yetim maaşı almaya hemen başlayamazlar.
Evlilik ne kadar sürerse sürsün, tekrar yetim maaşı almak için kişinin resmi nikahının üzerinden en az 2 yıl geçmelidir. 2 yıldan kısa süren evliliklerde kişiler, nikah tarihi baz alınarak 2 yıl süre ile maaş almazlar.
Çeyiz parasında başkasının yerine başvuru yapma hakkı bulunmamaktadır. Çeyiz parası almak isteyen kişinin, zaman aşımı süresi olarak belirlenen 5 yıl içinde çocuğu dahi olsa, kişi kendi çeyiz parası hakkı için başvurusunu kendisi yapmalıdır.
Çeyiz parası ödemeleri yetim aylığı alınan bankalara yapılır. Hangi bankadan yetim aylığı alıyorsanız bahsi geçen bankadaki hesabınıza, SGK tarafından evlilik ikramiyesi yatırılır.
Dul maaşından çeyiz parası kesintisi bazı durumlarda yapılabilmektedir. Bilindiği gibi yetim aylığı, dul maaşı ile belirli oranlarda geride kalan eş ve çocuklara ödenmektedir. Yetim çocukların başvurmaması halinde dul eş, belirlenen oranda kocasından kalan emekli maaşının tamamını alabilmektedir.
Bu durumda ödenen çeyiz paraları için annenin aldığı maaştan kesinti uygulanır. Eğer yetim maaşını kız çocuğu alıyor ve çeyiz yardımı başvurusunda bulunduysa, annenin dul maaşından herhangi bir kesinti uygulanmamaktadır.
Erkeklere çeyiz parası ödenmez. Her ne kadar erkek çocuklar belirli bir yaşa kadar yetim aylığı hakkı sahibi olsa da çeyiz parasından yararlanamamaktadırlar. Çeyiz parası sadece yetim aylığı alan ve evlilik nedeniyle ödeneğe başvuruda bulunan kız çocuklarına yapılmaktadır.
Çeyiz parasında zamanaşımı uygulaması mevcuttur. Zamanaşımı içerisinde evlilik sonrasında yapılan başvurular da kabul edilerek ödemeler yapılmaktadır. Evlilik ikramiyesinde zamanaşımı 5 yıldır. Evlilik tarihini takip eden 5 yıllık süre içinde, SGK tarafından tanımlanan başvuru noktalarına gerekli evraklarla birlikte başvuruda bulunan hak sahipleri, SGK yardımından yararlanabilmektedir. Evlilik tarihi sonrasındaki 5 yıllık süre aşıldığında ise evlenme ödeneği başvuruları reddedilmekte, SGK tarafından verilen bu yardım için hak sahipliği kalkmaktadır.