Yakalama, Ceza Muhakemesi Kanunund a sayılan şartların varlığı halinde hakim kararı olmaksızın kişilerin özgürlüğünün kısıtlanması şeklinde düzenlenmiş koruma tedbiridir. Kural olarak kolluk tarafından yapılmakta olup belli şartların varlığı halinde herkes tarafından da yakalama yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.
Yakalama, esasen kişi özgürlüğünü kısıtlayan bir tedbir olsa da, şüpheli ya da sanığın yakalanması için hakim kararı gerekmemektedir. Nitekim kişinin yakalanması için hakim kararının beklenmesi kişinin kayıplara karışması gibi istenmeyen sonuçları doğurabilecektir. Bu sebeple yakalama kararı olmadan kolluk veya belli şartlarda herkes tarafından yakalama yapılabileceği düzenlenmiştir.
Herkes tarafından yakalama yapılabilmesi bazı şartların varlığı halinde mümkündür. Bu şartlar Ceza Muhakemesi Kanunu madde 90/1’de sayılmıştır. Bunlar;
Herkes tarafından yakalama yapılabilecek bu iki durumun varlığı halinde kişinin yakalanabilmesi için kaçmasını engelleyecek düzeyde, makul oranda zor kullanılabilecektir. Ancak burada yalnızca kişinin kaçmasını önlemek amacıyla cebir kullanılabilecek, silah gibi amacını aşan zor kullanma yapılamayacaktır. Vatandaş tarafından kişinin yakalanması durumunda derhal kolluğa haber verilmesi ve kişinin karakola teslim edilmesi gerekmektedir. Vatandaş tarafından yakalama yapılıp kolluğa bildirildiğinde olay hakkında Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilerek, emri doğrultusunda işlem yapılması şarttır.
Kolluk tarafından yakalama emri olmadan doğrudan yakalama yapılabilecek haller Ceza Muhakemesi Kanunu madde 90/2’de ve Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği 5. maddesinde sayılmıştır. Buna göre kolluk görevlileri,
Kolluk tarafından yakalama emri olmaksızın yakalama yapılması için sayılan iki şartın birlikte mevcut olması gerekmektedir. Yani tutuklama kararı verilmesini gerektiren veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren durumlarda eğer gecikmesinde sakınca bulunan bir hal mevcutsa kolluk görevlileri yakalama emri olmaksızın yakalama yapabilecektir. Bunun dışında yönetmelikte sayılan durumlar şunlardır;
Yakalama kararı, soruşturma evresinde şüphelinin çağrı üzerine gelmemesi veya şüpheliye çağrı yapılamaması durumlarında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Sulh Ceza Hakimliği tarafından çıkarılabilir. Bunun dışında, tutuklama isteminin reddine dair verilen karara itiraz edilmesi halinde, itirazı incelemeye yetkili merci tarafından yakalama kararı çıkarılabilir.
Ayrıca, karakoldan veya ceza infaz kurumundan kaçan şüpheli, sanık, tutuklu ya da hükümlü hakkında Cumhuriyet savcıları ve kolluk kuvvetleri de yakalama emri düzenleyebilirler. Eğer sanık kovuşturma evresinde kaçmış ise yakalama emri kendiliğinden veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim veya mahkemece düzenlenir.
Şikayete bağlı suçlarda yakalama yapılması da şikayete bağlıdır. Ancak CMK m. 90/3’deki düzenleme, soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda bazı kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde şüphelinin yakalanmasının şikayete bağlı olmadığını hükme bağlamıştır. Bu kişiler; çocuklar ve beden veya akıl hastalığı, malullük veya güçsüzlükleri nedeniyle kendilerini idareden aciz bulunanlar kişilerdir. Sayılan kişilere karşı işlenen suçüstü hallerinde kişinin yakalanması şikayete bağlı değildir.
Yakalama sonrasında kolluk öncelikle yakaladığı şüpheli ya da sanığın kaçmasını engelleyecek ve kendisine veya etrafına zarar vermesini önleyecek tedbirleri alır. Ardından yakalanan kişiye kanuni hakları anlatılır. Eğer yakalama işlemi, suçüstü ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yakalama emri olmadan yapılmışsa derhal savcılığa haber verilmesi gerekmektedir.
Şüpheli veya sanık, soruşturma ya da kovuşturma evresinde alınan yakalama emri sonucunda yakalanmışsa, en geç 24 saat içerisinde yetkili mahkeme ya da hakim önüne çıkması gerekmektedir. Eğer yakalanan kişi, belirlenen sürede yetkili merci önüne çıkarılamıyorsa, aynı süre içerisinde yakalandığı yerde veya mümkün değilse en yakın adliyede SEGBİS (Sesli ve Görüntülü İletişim Sistemi) ile mahkemeye çıkarılmalıdır.
Yakalanan kişiye yakalamanın ardından kanuni hakları derhal bildirilmelidir. Kişiye haklarının bildirilmemesi hukuka aykırı olup yakalanan kişi adına mağduriyet yaratacaktır. Yakalanan kişinin hakları şu şekildedir;
Yakalama işlemine itiraz edilebilmesi mümkündür. Ceza Muhakemesi Kanunu m. 91/5’e göre, yakalama işlemine ilişkin savcılığın yazılı emrine karşı Sulh Ceza Hakimliğine itiraz edilebileceği düzenlenmiştir. Yakalama emrine karşı itiraz edebilecek kişiler de aynı maddede sayılmıştır. Bu kişiler;
Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Bilgiç Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.
(Avukatlık Kanunu uyarınca ücretsiz danışmanlık ve bilgi verme hizmetimiz bulunmamaktadır.)
0553 351 62 23
Avukat Ezgi Merve SAPMAZ
BİLGİÇ HUKUK BÜROSU
Bu metinden kısmen alıntı yapılması yahut metnin farklı bir mecrada paylaşılması durumunda alıntı yapılan yahut paylaşılan yazıya aşağıdaki ibareler eklenmelidir.
”Yukarıdaki makalenin tüm hakları Avukat Ezgi Merve SAPMAZ’e aittir ve makale, yazarı tarafından Bilgiç Hukuk Bürosu (www.bilgichukuk.com) sayfasında yayınlanmıştır.”
Kişi hakkında yakalama emri olup olmadığı mevcut dava veya soruşturma dosyasından bizzat ya da avukat aracılığı ile öğrenilir. Hakkında yakalama emri olan kişiler avukatları aracılığıyla dosyaları inceleme hakkına sahiptir.
Yakalama kararı, soruşturma evresinde şüphelinin çağrı üzerine gelmemesi veya şüpheliye çağrı yapılamaması durumlarında, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Sulh Ceza Hakimliği tarafından çıkarılabilir. Bunun dışında, tutuklama isteminin reddine dair verilen karara itiraz edilmesi halinde, itirazı incelemeye yetkili merci tarafından yakalama kararı çıkarılabilir.
Yakalama kararı, itiraz üzerine ya da yakalama kararını veren mahkemeye veya savcılık tarafından resen kaldırılabilir. Eğer kişi veya yakınları yakalama kararının kaldırılmasını istiyor ise karara itiraz edebilir.
Kişi hakkında yakalama kararı çıktığında bu karar sisteme yüklenir ve resmi makamlar bu yakalama kararını görebilir. Dolayısıyla hakkında yakalama kararı olan kişi notere, konsolosluğa vs gider ise bu yakalama kararı yerine getirilecek ve kişi yakalanacaktır.