Bu makalemizde, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapacak meslektaşlarımız ile anayasa mahkemesi bireysel başvuru hakkında bilgi sahibi olmak isteyen herkes için önem arz eden hususların yer aldığı, soru cevap şeklinde ilerleyen bir rehber oluşturulmak istenmiştir. Makalemiz güncellenmeye devam edecektir.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, T.C. Anayasası ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerin ortak koruma altına aldıkları hak ve özgürlüklerden birinin, kamu gücünün işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle ihlal edildiği iddiasıyla, kanunda öngörülen yargısal ve idari başvuru yollarının tamamının tüketilmesinden sonra başvurulan bir hak arama yoludur.
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru 12.09.2010 tarihli halkoylaması neticesinde 5982 sayılı Kanun ile hukuk sistemimize kazandırılmıştır.
23.09.2012 tarihinden sonra kesinleşen işlem ve kararlar dolayısıyla bireysel başvuru yapılabilirken; 23.09.2012 tarihinden önce kesinleşen işlem ve kararlar Anayasa Mahkemesi’nce incelememektedir.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formunu buradan indirebilirsiniz.
Bireysel başvuruda formu için word indir, bireysel başvuru dilekçesi indir, bireysel başvuru için dilekçe örneği, anayasa bireysel başvuru formu örneği 2022 ve benzeri şekillerde aramalar sıklıkla yapılmaktadır; ancak Anayasa Mahkemesine başvuru dilekçesi word formatında doldurulamamaktadır, başvurularda PDF formatında yer alan matbu formun doldurulması kural olarak zorunludur.
Bireysel başvuru formu yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin resmi dili olan Türkçe kullanılmak suretiyle doldurulabilir; İngilizce, Almanca gibi yabancı dillerin kullanılması suretiyle form doldurulamaz . Bu nedenle, yabancı gerçek ve tüzel kişilerin profesyonel avukatlık hizmeti almasını önermekteyiz.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru formunun içermesi gereken bilgiler:
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru formuna eklenmesi gereken belgeler:
Mahkeme dosyasının tamamının aslının veya onaylı örneğinin gönderilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru süresi 30 gündür. Başvurunun süresinde (otuz gün içinde) yapılıp yapılmadığı Anayasa Mahkemesince kendiliğinden incelenir ve eğer başvuru süresi geçmişse başvuru reddedilir.
Bireysel başvuruda bulunmak için gerekli olan 30 günlük süre, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemiş ise ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru, doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne yapılabileceği gibi, Mahkemeler, Cumhuriyet Başsavcılıkları ve yurt dışı temsilcilikleri aracılığıyla da Anayasa Mahkemesine gönderilebilir.
Kararı veren mahkeme aracılığıyla bireysel başvurunun yapılması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır.
Anayasa ile AİHS’nin ve ek protokollerinin ortak koruma altındaki temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden herkes Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapabilir. Herkes kavramının içerisine vatandaş-yabancı ayrımı olmaksızın tüm gerçek ve özel hukuk tüzel kişileri dahildir.
Bireysel başvuru harca tabi olup, 2022 yılı için Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru harcı 664,10 TL’dir. Başvuru harcı haricinde başka herhangi bir ücret, avans ya da masraf ödenmez.
Bireysel başvuru formuna, başvuru harcının yatırıldığına ilişkin belgenin eklenmesi zorunludur.
Anayasa Mahkemesine yapılacak olan bireysel başvurularda gerekli şartların sağlanması halinde adli yardım talebinde bulunulması mümkündür. Adli yardım talebinin formda açıkça talep edilmesi gerekir.
Bireysel başvuruda adli yardım talebinde bulunabilmenin şartları:
Adli yardıma ilişkin şartların sağlanamaması halinde, bireysel başvuruda bulunan başvurucunun adli yardım talebinin reddine karar verilir. Adli yardım talebinin reddedilmesi durumunda başvurucuya harcı yatırması için kesin süre verilir.
Adli yardımın kabulüne karar verildikten sonra, esas incelemesi neticesinde başvurucunun hakkının ihlal edilmediğine karar verilmesi durumunda kural olarak yargılama giderleri başvurucu üzerine bırakılır.
Yabancı kişilerin de adli yardım talebinde bulunabilmesi mümkündür; ancak, yabancı kişilerin bireysel başvuru sırasında adli yardım talebinde bulunabilmesi kural olarak karşılıklılık şartının varlığına bağlıdır.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunacak başvurucunun, gerekçelerini açıkça belirtmesi şartıyla kamuya açık belgelerde kimliğin gizli tutulmasını talep etmesi mümkündür.
Anayasa Mahkemesince başvurucunun kimliğinin gizli tutulmasına karar verilmesi halinde, bireysel başvuru neticesinde verilecek ve yayınlanacak olan kararda başvurucunun ad ve soyadı açık bir şekilde gösterilmez, sadece ad ve soyadının baş harflerine yer verilir.
Kural olarak, bireysel başvurunun yapılmasıyla kamu gücü tarafından tesis edilen işlemin ve yargı merciilerince verilen kararların icra/infaz edilebilirliği kendiliğinden durmaz. Ancak, istisnai olarak bireysel başvuru ile birlikte bazı işlem ve kararların icrasının durdurulmasını tedbiren talep etmek mümkündür.
Anayasa Mahkmesinden tedbir kararı talep edilebilecek iki durum söz konusudur:
Sayılan durumlarında dışındaki hallerde Anayasa Mahkemesince tedbir kararı verilmemektedir.
Anayasa Mahkemesince tedbir kararının verilmesi durumunda, kararın gereğinin yapılması için ilgili kişi ve kurumlara bildirim yapılır.
Başvuru ve başvurucuların başvuru formunda belirttikleri koşullarla ilgili bir değişiklik meydana gelmesi halinde, başvurucunun bu durumu Anayasa Mahkemesine yazılı olarak bildirmesi gerekir. Aksi halde, takip yükümlülüğünün ihlali dolayısıyla yaptırım uygulanması söz konusu olabilecektir.
Hukuk sistemimizde avukat tutma zorunluluğu bulunmadığından Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru bizzat yapılarak takip edilebilir. Ancak, bireysel başvuru formu hak temelli olarak ele alınacağı için mutlaka bu konuda uzmanlaşmış bir avukat aracılığıyla başvuru yapılmasını ve sürecin takip edilmesi ni önermekteyiz.
Aksi halde, şikayete konu olay, ihlal edildiği iddia edilen haklar, her ikisi arasında kurulacak bağlantı önemli derecede bilgi ve birikimi gerektirdiği için, başvurunun, temellendirilememiş, zorlama şikayet nedeniyle reddedilmesi ihtimali kuvvetlenecektir.
Anayasa Mahkemesine yapılacak bireysel başvurularda vekaletnamede özel yetki bulunmasına gerek yoktur , genel dava vekaletnamesiyle bireysel başvuru yapılabilir.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvurularda vekaletnameye baro pulu yapıştırılmalıdır .
Bireysel başvuru neticesinde verilen esas hakkındaki kararlar gerekçeleriyle birlikte başvurucuya, ilgililere ve Adalet Bakanlığı’na tebliğ edilir.
Başvurunun avukat veya kanuni temsilci aracılığıyla yapılması halinde, gerekçeli karar başvurucunun avukatı ya da kanuni temsilcisine yapılır.
Anayasa Mahkemesince hak ihlalinin tespit edilmesi, hukuki yararın bulunması ve ihlalin sonuçları ortadan kaldırılmak üzere yeniden yargılama yapılmasına karar verilmesi halinde, karar ayrıca gereği yerine getirilmek üzere ilgili yargı merciine (mahkemeye) gönderilir. Şayet, ihlal bir yargı merciinden kaynaklanmıyor idareden kaynaklanıyorsa, karar idareye tebliğ edilir.
Bölümlerce verilen kararların tamamı ve ilkesel önemi bulunan Komisyon kararları, Anayasa Mahkemesi’ne ait internet sitesinde yayınlanır.
Bölümler tarafından verilen Pilot Kararlar ile ilkesel önem taşıyan kararların Resmi Gazete yayımlanmasına da karar verilebilmektedir.
Bireysel başvuru neticesinde Komisyonlarca ve Bölümlerce verilen kabul edilebilirlik kararları ile esasa ilişkin kararlar kesindir, bu kararlara itiraz edilemez .
Başvurunun idari yönden reddedilmesine ilişkin kararlara karşı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilebilir. İtiraz Komisyon’a yapılır, itiraz üzerine verilen karar kesindir.
Bireysel başvuru neticesinde verilen kararlara karşı, 6100 sayılı HMK hükümleri uyarınca hükmün tavzihi istenebilir, maddi hataların düzeltilmesi talep edilebilir.
Bireysel başvuru formunda ya da eklerinde eksiklik söz konusu olursa ilk etapta başvuru reddedilmez, eksik belgelerin teminini sağlamak amacıyla Anayasa Mahkemesince başvurucuya 15 günlük süre verilir . Bu süre içerisinde eksiklik giderilirse, başvuru incelenmeye devam eder; ancak, verilen süre içerisinde eksiklikler tamamlanmazsa, başvuru Komisyonlar Başraportörü tarafından reddedilir.
Bireysel başvuruda bulunulmasının ardından, eksi ya da hatalı bilgilere ilişkin olarak yeni bilgi ya da belgeler bireysel başvuru dosyasına gönderilebilir. Bu eklemelerin yazılı olarak yapılması zorunludur.